dinsdag 5 januari 2010

Sophie Calle in De Pont, Tilburg

Was 2009 een bijzonder goed publieksjaar voor de musea in Nederland, bijna alle musea konden rekenen op hogere bezoekersaantallen (crisis?).

Maar nu er een heel nieuw jaar voor ons ligt, waar verheugt u zich op in deze eerste dagen van 2010? Wat bevangt u met voorpret, naar welke op stapel staande expositieopening kijkt u al uit? Wat mijn betreft is dat de presentatie van Sophie Calle in het De Pont Museum in Tilburg.

Voor het eerst dat ik echt met het werk van Sophie Calle in contact kwam, was in het najaar van 2003 in Centre Pompidou in Parijs, dat voor het eerst een grote overzichtstentoonstelling van haar gracht. Natuurlijk had ik al wel eerder van Sophie Calle gehoord en werk van haar gezien, maar nog niet eerder was de onderdompeling in haar werk zo compleet, als toen.

Mogelijk had dit te maken dat ook ik in 2003 mijn partner verloor, maar Sophie Calle weet van 'levenspijn' subtiele verwerkingen te maken, waarin haar eigen ervaring en leven een centrale positie in nemen, maar in haar werk toch nooit schaamteloos of opdringerig wordt. In haar werk ontwikkelt zich een soort 'spel met de regels' ze speelt met verlangen en verwachting, vooroordeel, het persoonlijke en het algemene. Het verschuiven van vooral het perspectief op 'algemeen geldende ongeschreven regels' in onze samenleving rond liefde, relaties, leven en dood maakt haar werk zo indringend. Contact en het verbroken contact, is waar zij zich in haar werk op lijkt te concentreren. De spanning tussen onze specifieke gerichtheid naar die éne of dat specifieke glukzalige of alles omverwerpende moment, versus willekeur, het ongenuanceerde of mateloze. Georganiseerd drama, levenspijn en smart worden door haar op een fijnzinnige (mohelijk wel typisch Franse) manier aan de toeschouwer opgediend, waardoor het ondergelegen univesele of 'niet-specifieke' kenbaar en invoelbaar wordt.

Waar wij in Nederland smullen van smartlap, levenslied of society roddel over de ander en verzanden in banaliteiten of vulgair voyuerisme of het nu Boulevard of Zwartboek is, Sophie Calle weet deze thema's op te tillen naar een bijna van het induvidu onthechte, meer filosofisch intellectuele en universele werkelijkheid . Juist ondanks de alledaagsheid van haar onderwerpen of de intimiteit van haar aanpak vindt ze het algemeen verbindende. In haar werk documenteert zij en registreert zij juist de eigen ervaring en vertaalt deze. Door de opvolging van haar ervaringen vindt zij zo de grond eronder, de basis voor universele gevoelswaarden en duidt hier in ons menselijk tekort aan.


Mogelijk zelf verwijst de filmhit met Audrey Tatou in de hoofdrol, "Le Fabuleux destin d'Amelie Poulain", uit december van 2001 van Jean-Pierre Jeunet, in een gepopulariseerde versie van deze thematiek en atmosfeer, waar juist het werk van Sophie Calle in zijn puurheid zo diep van doordrongen is.

Scherper en dieper maakt Sophie Calle je deelgenoot van haar 'levenservaring' en noodlottige samenloop van gebeurtenissen en onversnede willekeur. Het is de kracht van de uitwerking die zij kiest, dat zij universele gevoelswaarden bij de toeschouwer weet te raken, dat soms leidt tot ontroering en soms tot hilariteit. Juist ook als zij haar ervaringen juist minder specifiek maakt en ze op een speciale manier ontdoet van het typisch persoonlijke door andere mensen en onbekende, annonieme spelers in te schakelen bij de uitvoering van haar werk.

Was haar vroege werk, uit de begin jaren tachtig minder gepolijst, werkte zij met sober ogende zwart-wit fotografie en vluchtig aandoende zwart-wit film en videoregistraties, haar beeldverslagen voorzien van annotaties en tesktuele toevoegingen in handschrift en typemachine schrift, de nieuwe mediamogelijkheden hebben de uitwerking van haar 'avonturen' nadrukkelijk gemulti-medialiseerd en naar full colour en full motion sound & image environments anno nu gebracht.

In 2007 maakte zij zo grote indruk op vriend en vijand met de installatie "Prenez Soin De Vous" op de 52ste Biënnale van Venetië, waar zij als de vertegenwoordigend kunstenaar in het landenpaviljoen van Frankrijk werd gepresenteerd.

Het in met name deze multi-media installatie die in het hart zal staan van de expositie in De Pont. Nadat Calle vorig jaar nog met een overzicht is getoond in Bozarts in Brussel, is dit haar eerst tentoonstelling in Nederland in bijna vijftien jaar en is deze presentatie een co-productie met de Whitechapel Art Gallery in Londen, waar haar werk tot zondag 3 januari werd getoond. Behalve de recente Engelstalige versie van "Take Care of Yourself" bevat de tentoonstelling nog elf andere sleutelwerken uit de periode van 1979 tot nu.

Kortom, daar verheug ik mij op! Vanaf 23 januari 2010 in het museum De Pont Tilburg en te zien tot 16 mei dit jaar.

Fotoverwijzing: foto nr 1: Sophie Calle inactie, video nr 1: Impressie van "Take Care of Yourself" 107 reacties op de afwijzingse-mail van Sophie haar geliefde, video nr 2: Ben Lewis BBC interview intro. foto nr 2: Les Dormeurs 1979, video nr 3: Interview bij paviljoen op Biënnale de Venezië 2007

Geen opmerkingen: